E - DİĞER KONUŞMA ENGELLERİ
Yabancı dil ve bölgesel konuşma ayrılıkları
Ev, okul ve yakın çevrede iki dil kullanılması sonucunda her dilin ayrı kendine has gramer yapısı olması sonucunda ortaya çıkan artikülasyon değişiklikleridir. Yurdumuzda çeşitli dilleri kullanan ailelerin olmasının yanında uzun süre yurt dışında kalıp yurda dönen çocuklarda sıklıkla rastlanır. Çevrelerinde konuşma engelli olarak görülebilir. Bu gibi durumlarda konuşma engeli gibi düzeltilmeyi gerektirir. Çünkü yanlış telaffuzlar aynı konuşma engellerinde olduğu gibi dikkat çeker. Çocuklar dikkatlice incelenmeli, konuşma durumu ortaya çıkarılmalı, onu etkileyen koşullar bilinmeli ve gereken konuşma sağaltım modeli buna göre ayarlanmalıdır.
- Damak ve dudak yarıklığı
Nedeni kesin olarak bilinmemekle birlikte annenin hamileliği sırasında sağlık durumu, beslenme bozukluğu ile ceninin üzerinde rahim içi baskıların oluşmasının etkili olduğu bir yapısal bozukluktur. Son zamanlarda annenin rubella mikrobu, geçirilen ateşli hastalıklar, radyasyon ışınları, vitamin ve madensel mineral yetersizliğinin bu sorunun ortaya çıkmasına etken olduğu düşünülmektedir. Böylesi durumlarda çocuğun durumu dikkate alınarak KBB uzmanı ya da ortodontiste başvurularak önce tıbbi muayene, sonraki süreçte ise konuşma eğitimine başlanmalıdır.
- Beyin özrü
Beyindeki herhangi bir zedelenmeden dolayı konuşma organlarının normal dışı devinimlerinden kaynaklanan bir tür konuşma engelidir. Beyin özrünün türü, derecesi ve konuşma organlarını etkileme durumuna göre konuşma engeli oluşmaktadır. Genellikle beyin özürlü çocuklarda gecikmiş konuşma ve eklemleme bozukluğu görülmektedir. Gecikmiş konuşma çoğunlukla 5 yaşından önce felç geçirmiş çocuklarda görülmektedir.
- Afazi
Söz veya kelime yitimi olarak ta bilinen afazi; bireyde zeka geriliği, bellek bozukluğu, işite engeli, konuşmanın oluşumunda görev alan organlarda organik bozukluk olmadan konuşma işlevinin yapılamamasıdır. Afazik çocukta ilk adım, çocukta öncelikle konuşma gereksinimi yaratmaktır. Çocuk gereksinimlerini konuşarak karşılamasına özendirilmeli ve bu konuda güdülenmelidir. Aksi takdirde gerekli çabayı göstermez. Uygun ortamın oluşması için küçük oyun gruplarının olunacağı ortam ana okuludur. Gruba normal çocukların da alınması konuşmanın gerekli bir iletişim aracı olduğunu kavratması bakımından yararlıdır.
- Dizarti
Dizarti konuşma organlarını idare eden bozukluktan ileri gelir. Sinirseldir, bundan dolayı da nöroloji uzmanlarını ilgilendirir.
- Disleksi
Altı yaşına gelen çocuklar artık bir eğitim alabilecek zihinsel gelişim düzeyine gelirler. Okula giderler ve ilk öğrendikleri şey okumaktır. Öğrenme bozukluğu adı verilen bu sorunu yaşayan çocuklarda ise henüz bu hazırlık yaşanmamıştır. Öğrenmeye yardım eden zihinsel organizasyon bakımından yeterli değildir. En sık rastlanan öğrenme bozukluğu türü disleksidir. Disleksi konuşmada bir engel olmadığı halde sesli veya sessiz okumada ve anlamada görülen bir bozukluktur. Zekası, görmesi, işitmesi yeterli olmasına karşın okuma öğreniminde başarısız olan çocuklarda görülen durumdur. Merkezi sinir sistemlerindeki bir bozukluktan kaynaklanmaktadır. En belirgin özelliği harflerin ve kelimelerin karıştırılması ve tersten algılanmasıdır. Disleksili bireyde sık karşılaşılan özellikler şunlardır;
a- yazılı kelimeleri öğrenme ve hatırlamada zorluk
b- b ve d, p ve q harflerini, 6 ve 9 gibi sayıları ters algılama, ne’yi en, 3’ü E, 32yi 23 olarak algılama gibi
c- okurken kelime atlamak
d- hecelerin seslerini karıştırmak ya da sessiz harflerin yerini değiştirmek, sıklıkla yazım hatası yapmak
e- yazı yazmada zorluk
f- gecikmiş ya da yetersiz konuşmak
g- konuşurken, anlama en uygun kelimeyi seçmede zorluk
h- yön ve zaman kavramları konusunda sorunlar
i- elleri kullanmada hantallık ve beceriksizlik, okunamayan el yazısı…
Disleksili çocukların aileleri ve öğretmenleri için öneriler;
· Aileler çocuklarını olduğu gibi kabul etmeli, onun kendisini değerli bir birey olarak hissetmesine engel olmamalıdır.
· Günlük yaşam programlarını çocuklarıyla birlikte önceden planlamalılar. Çocuk ne zaman ne yapacağını bilmelidir.
· Aileler disiplin kurallarında, isteklerinde ve günlük işlerinde tutarlı ve istikrarlı olmalıdır.
· Çocuk ev ya da okul çevresindeki diğer çocuklarla kıyaslanmamalıdır.
· İyi yaptığı her iş içten bir övgü ile takdir edilmelidir.
· Kolay anlayabileceği, kısa kelimelerden oluşan, ayrıntısız ve kesin yönergelerle konuşulmalıdır.
· Anlatılanları dinleyerek anlayabilirler. Ancak anlayıp anlamadıklarını kontrol edilmek istendiğinde yazılı cevap veremeyebilirler. Bu durumda daha çok dinleyerek öğrenmesine ve soruların çoğuna sözlü olarak cevap vermesine izin verilmelidir.
· Pek çok sembolü birbirine karıştırdıkları için tahtadan bakarak bir şeyler kopya etmek bu çocuklara çok güç gelir. Bu konuda ona diğer çocuklara kıyasla daha toleranslı davranılmalıdır.
· Sınav sorularını çabuk okuyamazla ve cevapları yazamazlar. Bu nedenle önemli sınavların sözlü olarak yapılması yararlı olur.
· Bilgiler modeller, resimler, nesneler kullanılarak aktarılırsa konular onlar için daha anlaşılır ve çekici hale gelebilir.
· En önemlisi çocuğa değerli bir insan olduğunu hissettirmektir. Gösterdiği her çaba ve başarı sevgiyle ödüllendirilmelidir.
Ev, okul ve yakın çevrede iki dil kullanılması sonucunda her dilin ayrı kendine has gramer yapısı olması sonucunda ortaya çıkan artikülasyon değişiklikleridir. Yurdumuzda çeşitli dilleri kullanan ailelerin olmasının yanında uzun süre yurt dışında kalıp yurda dönen çocuklarda sıklıkla rastlanır. Çevrelerinde konuşma engelli olarak görülebilir. Bu gibi durumlarda konuşma engeli gibi düzeltilmeyi gerektirir. Çünkü yanlış telaffuzlar aynı konuşma engellerinde olduğu gibi dikkat çeker. Çocuklar dikkatlice incelenmeli, konuşma durumu ortaya çıkarılmalı, onu etkileyen koşullar bilinmeli ve gereken konuşma sağaltım modeli buna göre ayarlanmalıdır.
- Damak ve dudak yarıklığı
Nedeni kesin olarak bilinmemekle birlikte annenin hamileliği sırasında sağlık durumu, beslenme bozukluğu ile ceninin üzerinde rahim içi baskıların oluşmasının etkili olduğu bir yapısal bozukluktur. Son zamanlarda annenin rubella mikrobu, geçirilen ateşli hastalıklar, radyasyon ışınları, vitamin ve madensel mineral yetersizliğinin bu sorunun ortaya çıkmasına etken olduğu düşünülmektedir. Böylesi durumlarda çocuğun durumu dikkate alınarak KBB uzmanı ya da ortodontiste başvurularak önce tıbbi muayene, sonraki süreçte ise konuşma eğitimine başlanmalıdır.
- Beyin özrü
Beyindeki herhangi bir zedelenmeden dolayı konuşma organlarının normal dışı devinimlerinden kaynaklanan bir tür konuşma engelidir. Beyin özrünün türü, derecesi ve konuşma organlarını etkileme durumuna göre konuşma engeli oluşmaktadır. Genellikle beyin özürlü çocuklarda gecikmiş konuşma ve eklemleme bozukluğu görülmektedir. Gecikmiş konuşma çoğunlukla 5 yaşından önce felç geçirmiş çocuklarda görülmektedir.
- Afazi
Söz veya kelime yitimi olarak ta bilinen afazi; bireyde zeka geriliği, bellek bozukluğu, işite engeli, konuşmanın oluşumunda görev alan organlarda organik bozukluk olmadan konuşma işlevinin yapılamamasıdır. Afazik çocukta ilk adım, çocukta öncelikle konuşma gereksinimi yaratmaktır. Çocuk gereksinimlerini konuşarak karşılamasına özendirilmeli ve bu konuda güdülenmelidir. Aksi takdirde gerekli çabayı göstermez. Uygun ortamın oluşması için küçük oyun gruplarının olunacağı ortam ana okuludur. Gruba normal çocukların da alınması konuşmanın gerekli bir iletişim aracı olduğunu kavratması bakımından yararlıdır.
- Dizarti
Dizarti konuşma organlarını idare eden bozukluktan ileri gelir. Sinirseldir, bundan dolayı da nöroloji uzmanlarını ilgilendirir.
- Disleksi
Altı yaşına gelen çocuklar artık bir eğitim alabilecek zihinsel gelişim düzeyine gelirler. Okula giderler ve ilk öğrendikleri şey okumaktır. Öğrenme bozukluğu adı verilen bu sorunu yaşayan çocuklarda ise henüz bu hazırlık yaşanmamıştır. Öğrenmeye yardım eden zihinsel organizasyon bakımından yeterli değildir. En sık rastlanan öğrenme bozukluğu türü disleksidir. Disleksi konuşmada bir engel olmadığı halde sesli veya sessiz okumada ve anlamada görülen bir bozukluktur. Zekası, görmesi, işitmesi yeterli olmasına karşın okuma öğreniminde başarısız olan çocuklarda görülen durumdur. Merkezi sinir sistemlerindeki bir bozukluktan kaynaklanmaktadır. En belirgin özelliği harflerin ve kelimelerin karıştırılması ve tersten algılanmasıdır. Disleksili bireyde sık karşılaşılan özellikler şunlardır;
a- yazılı kelimeleri öğrenme ve hatırlamada zorluk
b- b ve d, p ve q harflerini, 6 ve 9 gibi sayıları ters algılama, ne’yi en, 3’ü E, 32yi 23 olarak algılama gibi
c- okurken kelime atlamak
d- hecelerin seslerini karıştırmak ya da sessiz harflerin yerini değiştirmek, sıklıkla yazım hatası yapmak
e- yazı yazmada zorluk
f- gecikmiş ya da yetersiz konuşmak
g- konuşurken, anlama en uygun kelimeyi seçmede zorluk
h- yön ve zaman kavramları konusunda sorunlar
i- elleri kullanmada hantallık ve beceriksizlik, okunamayan el yazısı…
Disleksili çocukların aileleri ve öğretmenleri için öneriler;
· Aileler çocuklarını olduğu gibi kabul etmeli, onun kendisini değerli bir birey olarak hissetmesine engel olmamalıdır.
· Günlük yaşam programlarını çocuklarıyla birlikte önceden planlamalılar. Çocuk ne zaman ne yapacağını bilmelidir.
· Aileler disiplin kurallarında, isteklerinde ve günlük işlerinde tutarlı ve istikrarlı olmalıdır.
· Çocuk ev ya da okul çevresindeki diğer çocuklarla kıyaslanmamalıdır.
· İyi yaptığı her iş içten bir övgü ile takdir edilmelidir.
· Kolay anlayabileceği, kısa kelimelerden oluşan, ayrıntısız ve kesin yönergelerle konuşulmalıdır.
· Anlatılanları dinleyerek anlayabilirler. Ancak anlayıp anlamadıklarını kontrol edilmek istendiğinde yazılı cevap veremeyebilirler. Bu durumda daha çok dinleyerek öğrenmesine ve soruların çoğuna sözlü olarak cevap vermesine izin verilmelidir.
· Pek çok sembolü birbirine karıştırdıkları için tahtadan bakarak bir şeyler kopya etmek bu çocuklara çok güç gelir. Bu konuda ona diğer çocuklara kıyasla daha toleranslı davranılmalıdır.
· Sınav sorularını çabuk okuyamazla ve cevapları yazamazlar. Bu nedenle önemli sınavların sözlü olarak yapılması yararlı olur.
· Bilgiler modeller, resimler, nesneler kullanılarak aktarılırsa konular onlar için daha anlaşılır ve çekici hale gelebilir.
· En önemlisi çocuğa değerli bir insan olduğunu hissettirmektir. Gösterdiği her çaba ve başarı sevgiyle ödüllendirilmelidir.
Yorumlar